EYT nedir, ne değildir?

Daha önce,  siyasetin  seçim önceleri EYT sorunu çözme vaatleri seçim sonralarında unutulmuştu. Şimdi ise sorunun önümüzdeki aylarda çözümü için önemli adımlar atılmış ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından da önemli adımlar atıldığı bizzat bakanın açıklamalarıyla da ortaya çıkmıştır.

EYT nedir? Ne değildir? Bu konuda,  Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Aksaray İl Müdürlüğü’nde uzun süre avukatlık yapan ve emekli olan Av. Özlem Güven  sorularımıza  ayrıntılı olarak cevap verdi.

EYT NEDİR? KİMLER EYT’Lİ SAYILIYOR?

Sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 tarihinden önce olanlar EYT'li (emeklilikte yaşa takılan) sayılıyor. Zira 9 Eylül 1999 öncesinde yaş şartı aranmaksızın prim günü ve sigortalılık süresi şartları sağlanarak da emekli olunabilirken, 8 Eylül 1999 tarihinde  4447 nolu yasa ile yapılan değişiklikle prim günü ve sigortalılık süresi şartlarının yanı sıra emeklilik için bir de YAŞ  şartı getirildi. EYT'li sayılmak için sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 tarihinden önce olup, emeklilik için gereken yaş dışındaki sigortalılık süresi ve prim günü şartlarını sağlamış olmak gerekiyor.

KİMLER EYT LİDİR ?

İlk sigortalı olduğu tarih 1999 yılının eylül ayından önce olanlar, emeklilikte yaşa takılıyorlar. Bu tarihten önce sigortalıların emekli olabilmeleri için kadın çalışanların 20 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim ödemiş olması gerekiyordu. Erkek çalışanların ise 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin gün prim ödemiş olması emeklilik için yeterliydi ve her iki kesim için de yaş şartı aranmıyordu. 1999’un eylül ayında sosyal güvenlik sisteminde yapılan değişiklikle sigortalılık süresi ve prim gün sayısına ek olarak emeklilik için yaş şartı getirildi. Emekli olabilmek için emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlar için 58, erkek çalışanlar için 60’a çekildi ve prim gün sayısı da 7 bin güne çıkarıldı. Bu kişiler çalışma yılını ve prim gün sayısını doldursalar da emeklilikte yaşa takıldılar.

4447 sayılı yasa yürürlüğe girmeden önce yani 8 Eylül 1999 tarihinden önce 18 yaşında sigortalı olan ve 5000 gün prim ödemesi şartıyla, 25 yıllık sigortalılık süresini dolduracağı tarihte, yani 43 yaşını doldurduğunda emekli olan erkek sigortalıların, emekli olacağı tarih sigorta başlangıç tarihlerine göre; 2 yıl ile 15 yıl arasında uzatılarak EYT li oldular. Bu durumdan etkilen  kişilerin yaklaşık 6 milyon kişi olduğu tahmin edilmektedir.

  Bu aşamada EYT li olup kendilerine dernekler kurarak hak arayışında buluna EYT Derneklerinin sorunlarını anlatma ve 23 yıldır hak aramadaki karalılıklarından dolayı kendilerini tebrik ediyorum. EYT bugün çözüm aşamasına gelmiş ise bu hak arayışların katkıları tartışmasızdır. Sigortalılarımızca uzun zamandır beklenen EYT'de son dönemece girildi. Yasa Meclisten geçtikten sonra yürürlüğe girecektir. Bu süreç işlemeye devam ederken EYT li olanların da bazı hazırlıklarını yapmaları gerekmektedir. Yazımızın amacı bu hazırlıklar konusunda bilgilendirme yapabilmektir.

18 YAŞ ÖNCESİ SİGORTA BAŞLANGICI OLANLAR EYT KAPSAMINDAN YARARLANIR MI?

Emeklilik hesabında önemli konulardan birisi de 18 yaş öncesi sigortalılık süresidir.01.04.1981 tarihine kadar 18 yaşından küçükken yapılan sigorta başlangıçları, sigortalılık süresi açısından başlangıç sayılırken, 01.04.1981 tarihinden itibaren başlangıç için 18 yaş şartı aranmaya başlanılmıştır.

18 yaşından küçükken yapılan sigortada, sigorta başlangıç tarihi olarak, 18 yaşın doldurulduğu tarih dikkate alınmaktadır. Ancak, 18 yaşından küçükken ödenen primler, prim ödeme gün sayısına dahil edilmekte ve ayrıca işe giriş tarihi emeklilik yaşının tespitinde dikkate alınmaktadır. 01.04.1981 ile 08.09.1999 tarihleri arasında emeklilik açısından, sigorta başlangıcı için 18 yaşın doldurulduğu tarih aranılmaktadır. 18 yaştan küçük başlangıçlar sigortalılık başlangıcı açısından dikkate alınmamaktadır.

Özetlersek  18 yaş öncesi çalışmalar sigorta gününe katılmakta ancak 18 yaş öncesi sigortalı çalışmalar yasa gereğince hizmet başlangıcı olarak kabul edilmemektedir.

EYT  İÇİN BORÇLANMA YAPILIR MI?

Emeklilik için  prim gün sayısı yeterli olmayanlar, şartlarının tutması halinde  askerlik ,yurt dışı ya da doğum borçlanması yaparak borçlanma karşılığı tutarları SGK hesabına yatırdıklarında  hizmet kazanımında bulunabilirler. Yani emeklilik için aranan sigortalılık gün eksiği yasal şartlar dahilinde borçlanılarak yerine getirilebilir. EYT düzenlemesinde bu borçlanma şekillerinden başkaca borçlanma getirilip getirilmeyeceği belli değildir. Ama EYT kapsamında olduğu halde yani 8.09.1999 öncesi çalışması olduğu halde gün eksiği olan kişilerin EYT 'yi kapsayan yasa çıkmadan borçlanma yapabileceklerini hatırlatabiliriz.

 Çıkması beklenen yasanın tüm EYT liler  kapsaması ve yeni sorunlar çıkarmayan bir yasa olmasını temenni ediyor ve hayırlı olmasını diliyorum.

STAJ SİGORTASI  EYT VE EMEKLİLİK İÇİN BAŞLANGIÇ SAYILIR MI?

Staj süresince öğrencilerden sadece iş kazası-meslek hastalığı-hastalık primi alınmakta, emeklilik primi ise alınmamaktadır. Bu nedenle stajda geçen süreler hem sigortalı prim gün sayısında hem de sigortalılık süresinin başlangıcında geçerli olmamaktadır. Staj sigortalılığı tescil tarihi olarak kabul edilip staj yapanlara SGK numarası verilmekle birlikte uzun vade sigorta primi tahsil edilmediği için hizmete başlangıç tarihi olarak kabul edilmiyor. Ancak Staj sürelerinin borçlanılması ve sigorta hizmet başlangıcı sayılmasına yönelik kamuoyunda yüksek bir beklenti ve ihtiyaç olduğu da kesindir. Ancak bu durum da yasal bir düzenleme ile çözülebilir.

EYT LİLERİ İLGİLENDİREN YASADAN ÖNCE NELER YAPILMALI?

 ÖNCELİKLE VE ÖZELLİKLE SGK KAYITLARINIZI KONTROL  ETTİRİN . SGK , bilgi işlem teknolojisini en iyi kullanan kurumlardan birisidir. Ancak  2000'li yıllardan önceki dönemlerde bilgisayar sistemlerinin yeterince kullanılmaması ve işlemlerin bir çoğunun manuel kağıt ortamında yeterince kontrol olmadan yapılmış olmasından dolayı bir çok çalışanın o zamanlardaki isimlendirilmesi ile SSK VE BAĞ -KUR luların  günlerinde ciddi hatalar ve yanlışlarla karşılaşılabilmektedir. Hatta size ait primin bir başkası adına yatırılabildiği görülmüştür. Bazen de işverenler işe giriş bildirgelerini verdikleri halde aylık bildirge ve dört aylık bildirgeleri vermemiş bazen de tersi durumla  karşılaşılmış olduğu durumlar söz konusudur.  Bu durumlarda SGK 'nın hizmet kazandırmak için uygulandığı kriterler yerine gelmediği için adınıza sigorta kazanımı yapılamamış olabilir. Ve hatta  aylık bildirge verip, dört aylık dönem bordrosu vermemiş olduğundan ya da verdikleri dönem bordrolarında yer alan bilgiler çakıştığı için mutabakatsızlık nedeniyle hizmet kazanımı yapılamayan dosyalar ve sigortalılık kaybı yaşayanlar olabilir. Bu durumda olup olmadığınızı kontrol ettirip eksiklik olması halinde SGK ya başvuru, başvurudan sonuç alınamaması durumunda dava hakkının kullanılacağının bilinmesi önemlidir. Dönem bordrolarında SSK sigorta sicil numarası yanlış veya hatalı yazıldığı için yine prim günleri bir başka kişinin üzerinde görünebiliyor. EYT çıktığında işe giriş tarihi önem kazanacağından dolayı bu şekilde hatalı işlem mağduru olanların yasa çıkmadan  ilgili SGK müdürlüğüne başvurması gerekiyor.