AKSARAY TARİHİNDE KADIN

Dünya tarihinde kadın denilince aklıma ilk gelenler şu isimler olur: Hz. Havva, Hz. Meryem, Hz. Asiye, Hz. Hatice, Hz. Ayşe, Cleopatra, Jeanne D’arc, Benazir Butto, Hürrem Sultan, Latife Hanım, Halide Edip, Kastamonulu Şerife Bacı, Nene Hatun, Sabiha Gökçen, Afet İnan, Afife Jale, Satı Kadın, Tansu Çiller ve daha niceleri…

Ya Aksaray’da kadın denilince?.. Anadolu’nun orta yerinde ve düşmanın saldırılarına uzan bir şehir olan Aksaray’da ön plana çıkan bir isim yok gibidir. Ama belgelerde, taşlarda, eserlerde (kitabelerinde ya da vakfiyelerinde) ismini gördüğümüz kadınlar var. Bu kadınlardan bahsetmek istiyorum bugünkü yazımda. Gözümden kaçan ya da sizin ilave etmek istediğiniz bilgilere/hatırlatmalara şimdiden teşekkür ederim.

(Mesleklerinde ilk olanları daha önce yazmıştım. Fark edileceği gibi bu yazımda yaşayan hiçbir kadını yazmadım.)

Feriştah Hatun

Bayram Baba Türbesi'ne giderken sağdaki mabedin ismi Feriştah Hatun Cami'dir. Konyalı'nın kitabına göre kabr-i şerîfi Ervâh Kabristanı'nda olan bu yardımsever annemiz, burada yıkılmış olan eski camiinin bânîsidir, kitabesinde şunlar yazar imiş:

Bina-i evveli Feriştah Hatun Sinan

Camii Şerifi denilür el'an

Sani-i tamirine dâl Şeyh Muhammed Rüşdî

Gârik-i feyz-i müteal ana tarih düşdü

Kitabesinde yazılanlara baktığımızda camii şerîf ilk defa Feriştah Hatun tarafından yaptırılmıştır, daha sonra Sinan Efendi tarafından tamir edilmiştir. Böylece camii Sinan Efendi'nin adıyla anılır olmuş.

Bu Camii Fatih ve II. Bayezid adına Aksaray Vakıflarını tespit eden defterlerde Köhne Camii diye meşhur olan Sinan Mescidi şeklinde geçmektedir. Bu kayıtlardan anlıyoruz ki, Feriştah Hatun ve Sinan Efendi, Aksaray'ın Osmanlılara ilhakından önce yaşamış iki hayırseverdir.

Sinan Efendi hakkında detaylı bilgiye ulaşamadık ancak Feriştah Hatun'un gerçek isminin Fatma olduğunu öğrendik. Feriştah Fatma Hatun, Ahî Mehmed'in kızı, Ahî Yunus'un torunudur. Halk bu hayırsever annemizi çok sevmiş ve yardımseverliğine binâen ona Feriştah (melek, günahsız) Hatun demişlerdir. Feriştah Fatma Hatun Hicrî 5 Zilhicce 760, Miladî 28 Ekim 1359'da vefat etmiştir.

Yusuf Hakiki Torunları

Üçler kabristanı; Şeyh İzzeddîn Yusuf Hakîkî Baba hazretlerinin türbesinin yakınında, Hakîkîzâdelerin defnolunduğu bir hazîredir.

Baba Ekmelüddîn hazretlerinin kız kardeşleri yani Şeyh İzzeddîn Yusuf Hakîkî Baba'nın kız torunları Fatma ve Zeynep Hatunlar da bu hazîrede, Baba Ekmelüddîn hazretlerinin yanındadırlar.

Baba Ekmelüddin hazretlerinin mezar taşında şehid, kız kardeşi Fatma Hatun'un mezar taşında şehide yazmaktadır.

Üçler-Üç Kızlar

Üçler Türbesi Hamîdiye Mahallesi'nde Efor AVM karşısında apartmanlar arasındadır. Burada medfun bulunanlar hanımlardır.

Bu hanımlardan biri Karamanoğlu Paşalarından, Mahmud Bey'in oğlu Emîr Musa Paşa'nın kızı Bahtişâd Hatun'dur. Diğerleri ise Abdüsselam Paşa'nın iki kızıdır.

Türbenin giriş kapısının yanındaki zât da, İsa bin Musa'dır. Rivâyete göre üçlerin bekçisiymiş.

Ümmi Paşa Hatun

Sine Mezarlığı’ndan kalan tek kabir Efor AVM önündedir. Şehit Avnüddîn Hoca Paşa’nın kızı Ümmî Paşa Hatun’a ait bu mezar hakkında Konyalı farklı bir bilgi verir: “Bu kabir Yavuz Sultan Selim’in kızı, Çoban Mustafa Paşa’nın eşi Fatma Hatun’a aittir”.

Tâc Eslim Paşa Hatun

Tâc Eslim Paşa Hatun ve Tâc Eslim Hatun Türbeleri; Tâc Eslim Paşa Hatun, Karamanoğlu sipahilerinden ve hayırseverlerinden olan Abdullah oğlu Sudun Ağa'nın hanımı, Tâc Eslim Hatun da Sudun Ağa'nın kızıdır. Sudun Ağa'nın diğer kızı da Sitti Nefise Hatun'dur.

Tâc Eslim Hatun'un Aksaray'da adına bir dâru'l-huffâzı vardır. Hicrî 843 Miladî 1439'da vefat etmiştir. Ervâh Kabristanlığı yakınlarında olan türbesi günümüze kadar gelmemiştir. Türbe-i şerîf, II. Bayezid zamanında Ahî Süleyman'ın tasarrufunda imiş. Sitti Nefise Hatun, Hicrî 879 Miladî 1471'de vefat etmiştir.