AKSARAY’IN HAKLI İSYANI -2-

Aksaray 19. Yüzyılın ilk yarısında kazaya dönüştürülerek Niğde’ye bağlanmıştı. Aksaraylılar bunu kabullenemedi ve haklı olarak tekrar sancak olmak istedi. Bu hikayeyi sizlere belgelerle anlatmak istiyorum.

*

Konya Vilayeti’nden Dâhiliye Nezareti’ne gönderilen bu yazıdan yaklaşık bir hafta sonra (13 Şubat 1915) konuya dâhil olan Niğde şehrinin ileri gelenleri de “Aksaray Kazası’nın Niğde Sancağı’ndan ayrılarak Konya Sancağı’na bağlanmasının uygun olmayacağı hakkında” Dâhiliye Nezareti’ne toplu dilekçe göndermişlerdir. 86 kişinin mührünün yer aldığı belgede Niğde ileri gelenleri Konya Umumî Meclisi’nin aldığı kararın “gülünç” olduğunu belirterek bunun nedenlerinden birisin de Aksaray’ın Niğde’ye oldukça yakın, Konya’ya ise uzak olduğunu iddia etmişlerdir. Belgede iddia edilen mesefe şöyledir: Aksaray-Niğde arası 16 saaat; Aksaray-Konya arası 30 saat! Fakat bilinen bir hakikat vardır ki Aksaray-Konya arası 144 km iken Aksaray-Niğde arası 111 km’dir.

İleride kitaplaştıracağım bu konuda belgelere müracaat ettim. Yukarıda bahsi geçen belgeyi aynen yayınlıyorum:

“Dâhiliye Nezaret-i Celilesi Canib-i Samisi’ne,

Devletlü efendim hazretleri,

Niğde Sancağı vüsat-ı arazi ve kesret-i nüfus ve varidat hasebiyle sancak merkezlerinin hemen umumuna değil ekserisine faik ve müstakil bir mutasarrıflık ittihazına bi-hakkın layık olmağla beraber gerek Anadolu ve gerek Arabistan cihetlerini yekdiğerine rabt ü isale hadim bir noktada bulunması ve sevkü’l-ceyş cihetinden de merkez-i idarenin en mühim ve mutena bir mevkiinde bulunmağla vazife-i sevkü’l-ceyşi ifaya hakkıyla hizmet etmekde olduğu ahval-i hazıra ile sabit bir hakikat olmağla beraber Bağdad şimendüferinin Kayseri’ye ve Sivas tarikleriyle Erzurum’a isal edilecek şimendüferin dahi güzergâhında olması hasebiyle atiyen dahi pek ziyade ehemmiyet-i mevkiiyeye malik bir noktada bulunması ve ahval-i saire hasebiyle sancağ-ı mezkûrun Konya Vilayeti’nden fekk-i iritbatıyla müstakil bir liva haline ifrağı mukaddema istirham edilmiş ve istirhamat-ı vakıanın hayr-ara-yı husulü bu kere de istida kılımışdı. Konya Vilayeti halkı Niğde Sancağı’nın şu maruzat ve istirhamat-ı muhıkka ve meşruasını akim bırakabilmek ve Konya’nın vilayet olmak üzere ibkasını temin edebilmek maksadıyla olmalı ki Niğde Sancağı’na merbut olan Aksaray Kazası’nın Niğde’ye merbutunun fekkiyle doğrudan merkez-i vilayete rabt ü ilhakı hususunun nezaret-i celilelerine arz ü işarı hakkında Konya Meclis-i Umumisi’nce ekseriyetle karar verildiği … garabet-i fevkalade ile istihbar eyledik. Karar-ı vakı-ı mezkûrun mülk ü millet hakkında faideden ziyade mazarratı bais olacağı cihetle bunun kabul ve isaf buyurulmayacağına itimamd-ı umumimizin kemaliyle beraber badi-i tasdi olacağını idraken buna dair bazı hakayıkı dahi arz ü izaha mecbur oluyoruz. Mecburiyetimiz bir menfaat-ı zati ve şahsiye aid olmayub halkın umumen fevaid ve muhassenatı gayesine matuf olması hasebiyle karin-i kabul ve isafından da ümidvar bulunuyoruz. Aksaray Kazası Niğde’ye merkez itibarıyla on altı saat bir mesafede olmakla beraber ihtiva eylediği yüz elli kadar kura-yı mülhakası Niğde ile Niğde Sancağı’nın