AZM-İ MİLLÎ T.A.Ş. -15-

Fakat asar böyle değildir. O daha ziyade maddidir. Daha kolaylıkla arzuya emr-i kumandaya tabiyyet edebilir. Mevcudiyeti daha çok kalır.

                Selçukluların evladı ve insandan bir şey kalmadı. Fakat eserleri hala duruyor, hala hayr ile anılıyorlar. Osmanlılar daha dün gitti, hayırlı bir eser bırakmadılar. Derbeder çocukları ahlaksızlığına, sefalete bir misal oldular. Ne çabuk unutuldular.

Aksaray Azm-i Milli Şirketi’nin bu müesseselerine öyle temas edip geçmeniz pek salâhiyettar bir fen memurundan aldığım izahata göre elde edilen kudret elektriğimiz günden güne artıp eksilmeyen bol bir hazinedir.

Şimdilik bir turbini 300 bargir kuvveti on bin (10.000) kw tazyik kudretidir. İstanbul’un amper yani cereyan kuvveti 110; bizimki 220’dir. İkinci turbin de işletilirse 750 bargir(beygir) kuvveti elde edilecektir. Biraz daha para sarf edildiği takdirde mevsiminde suyun en azaldığı zamanda bile saniyede dört metre mikâp suyun yirmi, otuz ve hatta elli metrelik sukudi temin edilecek. Binlerce bargir (beygir) kuvveti alabilecektir.

Tabi bunlar ihtiyaç arttıkça nazar-ı dikkate alınacaktır. Mevcut üç yüz bargir kuvvetinden yalnız seksen bargir henüz Türkiye’de bir eşi daha bulunmayan ve günde otuz bin ekstra ekstra dedikleri en ala dakik meydana getiren bir fabrikada ve kırk bargir tenvirata sarf edilecek diğer günden güne tesis edilecek kuvvet muharrekeleri verilecektir ki; daha iyi bu kuvvet bize kâfidir.

Gün gelecek ki; bütün işlerimizi örenlerimizi, hamamlarımızı ve hatta tarlalarımızı, harmanlarımızı bu kuvvetle işleyeceğiz. Mübarek Ulu Irmak’ı hanelerimizde de hizmetçi yapacağız. İş bununla da kalmayacak, komşumuz vilayetlere nur ve kuvvet dağıtacağız. Bu kuvvetli gaz, benzin, kömür gibi diğer vesairden çok mal edip yine çok ucuza satacağız.

Geçen de kendisiyle konuştuğumuz salâhiyettar fen memuru dedi ki: “keşke Konya vilayeti beş yüz bin lira verip de elektrik işine girmeseydi. Dört yüz bin lira ile belki daha aşağı bir para ile siz Konya’nın istediğinizden çok fazla kudret gönderebilirdiniz.” Bu zat, biraz daha ileri gidip “Nevşehir, Kırşehir’den Yahşihan’a  kadar da kudret elektriğe gönderir. Orada hükümetin yapmak istediği fabrikalara kuvvet oluşturabilirsiniz” dedi.

Herhalde bu zaman ve para meselesidir. Fakat her şehirden büyük bir kuvvet varsa o da hüsn-i niyet çalışmaktır. Zaten bugünkü servet âleminde en büyük zenginliği çalışmak teşkil eder.

İşte ey aziz Aksaraylılar! Ey aziz ... gazetemizin intişarından biri öğüdümüz el birliği ile çalışmak hususudur. Artık karıncalardan ibret alınacak zamanda değiliz. Şimdiki insanlar hayvanlardan örnek alamaz. Görüyor musunuz birkaç mahdut zevatın birleşmesiyle, elele vermesiyle ne kadar kuvvet, ne kadar kudret var “elektrik kuvvetine” kudret derler.

Umum vilayetimiz halkı herhangi bir işte el ele verirse bundan daha büyük müesseseler vücuda getirebileceğimize artık inandık değil mi?

Sözümüze nihayet vermezden evvel elektrik kuvvetiyle müteharrik ve bu hafta zarfından resm-i küşadı yapılan dakik fabrikamızın memlekete çok faideler vereceğini daha ayrı ayrı size anlatayım. Şimdiye kadar hâsılatınızı güç satıyordunuz. Bazı muktedir tüccarlar mallarınızı bekletiyordu. Bil iltizam kıymeti düşürüyordu. Siz de mecbur kalıp yok fiyatın da veriyordunuz. Hâlbuki Amerika’dan gelip İstanbul’da bize rekabet eden unlara muadil yevmiye otuz bin kilo yani üç yüz kile un çıkaracak bu fabrikaya eyleyene makinaları getirilmiş. Bu sene zarfında muhtaç olduğu dört duvarı yapılarak birleştirilecek ve işlettirilecek ve günde on beş bin kilo yerli un çıkaracak asri kara değirmeni ambarınızdaki tekmil buğdayı az zaman zarfında mamul bir hak getirip sevk edecektir.

Tabii bunun nizamname-i dâhiliyesi yakında ilan olunacaktır. Bu size anlatacaktır ki; isterseniz zahirenizi zamanın rayicinde satın alacak paranızı peşin verecektir. İsterseniz burada on kuruşa satamayacağınız buğdayı dakik yaptırıp yine Azm-i Milli şirketi vasıtasıyla İzmir’e, Adana’ya göndererek yirmi kuruşa ve belki daha fazlaya satacak %1-2 kuruş komisyonculuk hakkı ödeyeceksiniz. Demek oluyor ki; bu şirket sizin öz malınız, öz ambarınızdır. Artık hiçbir kimsenin ihtikâr ve hilesine kapılmayacak, hâsılatınızı istediğiniz yerde istediğiniz fiyata satacaksınız. Bundan iyi şefkat, bundan iyi himaye mi olur? Demek teşbihimiz doğru imiş. Kalbin en hassas ve en derin noktasından ihtiyarsız çıkmış tam yerinde sarf edilmiştir:“Azm-i Milli Şirketi Aksaray’ın iki gözüdür. ”

Açılışa Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa, Başvekil İsmet Paşa ve Ticaret Vekili Rahmi Beyefendi başta olmak üzere birçok kişi, kurum ve kuruluş davet edilmiştir. Açılışa katılamayan Mustafa Kemal Atatürk, İsmet (İnönü) Paşa ve Ticaret Vekili Mustafa Rahmi (Köken) birer telgraf yollamışlardır. Mustafa Kemal Paşa, telgrafında Aksaray’da meydana getirilen bu fabrika ve kurucuları hakkında şöyle diyordu:

“Aksaray Azm-i Milli Şirketi Müdürü Vehbi Bey’e un fabrikasının resmi küşadı münasebetiyle hakkımda izhar buyrulan samimi hissiyata teşekkürler ederim. Müteşebbislerini takdir ve muvaffakiyetler temenni eylerim, efendim. ”

Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal

İsmet Paşa da telgrafında: “Un fabrikasının resmi küşadı münasebetiyle hakkımda izhar buyrulan samimi hissiyata teşekkür ederim efendim ” demiştir.

Yeni kurulan cumhuriyetin vitrinlerinden olan Azmi Milli T.A.Ş.’nin özellikle un fabrikası milletin ve devletin ortak değerlerinden birisi olmuştur. Cumhuriyet Bayramları’nda fabrika girişine tak kurulmaktaydı. Kurulan bu taklar, süslenirken sağına ve soluna Mustafa Kemal Atatürk ile Vehbi Bey’in fotoğrafları yerleştirilirdi.