KAPADOKYA -6- (SON)

Kapadokya'nın makarr-ı idaresi, Kayseriye şehri idi. Bu şehir Kapadokya'nın bani ve Me’sisi olan (Moossoh) tarafında (Milattan 2000 yahud 1800 evvel) bina edilmiştir. Şehir Erciyes Dağı'nın eteklerinde olup Mazaka yahud Mazarka ismi ile yâd olunmaktadır. Badehu  Romalılardan İmparator Eusevis  zamanında Mazaka ahalisinin fedâkârâne hürmeten Eusevia namı verilmiştir. Bazılarının kavlince Mazaka ismi Kapadokyalılar'ın  tapındıkları nam mabedden alınmıştır. Roma İmparatoru Diverius Kapadokya'nın hükümdarı bulunan  Arhileos'un vefatından sonra (Miladdan 20 sene sonra)  mezkûr eyaleti Roma'nın idaresine idhal ettiği gibi makarr-ı idaresi olan Mazaka şehrini dahi eski kır ve daşlık yerinden kaldırarak düz bir ovaya getirmiş ve o yere Piri bulunan Kaizar (Agustus)'a hürmeten  Kasariye namını vermiştir. Baz’ı muarrızların ve ezcümle Perferiyanus?  kuvve-i fikrince Kayseriye şehrini (Kayser Yulyus) Youlious'dan aldığı kavli yanlıştır. Ramatias Apollonius  dahi kitabında diyor ki: Diveriuos İmparatorun zamanında Asya'da şiddetli bir zelzele vukua  geldi. Pek çok şehirler harab oldu. Mazaka dahi bu harab olan şehirler içinde idi. İmparator yeniden yaptı ve Mazaka'nın ismi şan ve şöhretine hürmeten ve ahalisinin fedakârlığından memnunen Diveriuos şehri şimdiki bulunduğu mahale nakil ile ahalisi iskân edilmişdir. Eski Mazaka dahi elan Kayseriye'nin cenub tarafında ve Erciyes Dağının eteklerinde bir tepe üzerinde bu güne kadar harabe ve yıkıntıları görünmektedir. Surlar, kapılar, başlığı envai tezyinat ile narin mermer direkler ve çatma kemerler ile mağaralar şimdiye kadar mevcud olup; bu mahal eskimişler namı ile maruftur. Bundan birkaç sene evvel bu mahall-i mezkurede şu: Ju Kassaras Palalety kelimelerini havi bir daşlık bulunmuştur ki bunun eksik ve kırılmış olan tarafında Diverioıt Klavaiou isminin mevcud olduğu ve Kayserililerin mümaileyh teşekkürlerini ettikleri ya heykel veya başkaca bir bina üzerinde bulunduğu zan edilmektedir. ismi Mazaka veya Evse veya Erciyes  Dağı’nın eteklerinde ve volkanlara mahsus arazide bulunmakla ahalisi her hususda güçlük çekerler idi; Fakat ormanları çok, taş ocakları çok ve silahları çoktu. Zamanı kadimde Kayseriye mühim ve böyle bir şehir olub, ahalisi dört yüz bini mütecaviz idi. İskender zamanında ise ilim ve maarif terk edildiğinden medeniyette terakki almışdır. Tabib Arteios, Seyyah Pausanias, müverrih ve vaiz Valerianus ile Procatius his ve hürmetleriyle ilmin nazar-ı hayretini celbeden Griorius, Vassilius (Ortodoksluğun önemli azizlerinden olan Aziz Vasileos Kayserilidir. Vasileos, yaşadığıçağda çok güçlü olan Ariusçuluğu başarısızlığıa uğratan kişidir. Hıristiyan hiyerarşisinde Vasileos önemli bir yer tutar. Hem Vasileos hem de Kayseri Ortodokslar için önemli bir merkezdir. Korat, Kapadokya, s.29.), Kessarius, Flostorios, Evsevios, Aretos, Anderas gibi âlimler yetiştiler bu devir medeniyetin yetiştirdiği âlimlerdendir. Kayseriye'de müteaddit dar'ül-fünunlar derece-i muhtelifte mektebler, kiliseler, tiyatrolar, meydanlar, kütüphaneler ile hastaneler mevcud idi. Büyük Vasilius namına Kayseriyelilerin bina ettikleri kilise 1070 tarihinde harab ve yağma edildi ve derununda (Aiyus Vasilius)'un cenazesine şamil olan aine zikıymet inci ve elmasıyla narin muhafaza dahi gasb edilmiştir. Kilisenin kapıları da çıkarılıp hediye olarak gönderilmiştir.