MAHMUT MAKAL’IN SELÂMI VAR

Vefatını öğrendiğimiz Mahmut Makal’ın anısına daha evvel yazdığım bir yazıyı yeniden paylaşmak isterim

***

Aksaray’ın yetiştirdiği sanatkâr, yazar-çizer ya da şöyle söyleyelim meşhur, maalesef parmakla gösterilecek kadar azdır. Bu azların içinden Mahmut Makal’ı kimler tanır bilemiyorum. Ama herhangi bir sohbet ortamında Makal’dan bahsettiğimde neredeyse herkes “kim o?” diye soruyor!

Mahmut-Naciye Makal çifti ile geçtiğimiz Salı günü (26 Mayıs ’15) Kızılay’da bir lokalde buluştuk. Ankara’nın kesif trafiğinde seksen beş yaşındaki Mahmut Makal ile seksen altı yaşındaki Naciye Makal dedikleri saatte randevuya geldiler.

Kitaplarımdan dört tanesini ve iki adet tahinliyi masaya koydum ve lütfen kabul edin dedim. Makal, hemen tahinlinin birisini yiyelim dedi. Çünkü Aksaray hasretini az da olsa Aksaray kitapları ve tahinli giderebilirdi!.. Hatıralarının yer aldığı “Anımsı Acımsı” isimli kitabını imzalayıp bana hediye etti sağ olsun.

Sonra ben sordum onlar cevapladı. Önce Naciye Makal anlattı kendisini. Kendisinin “Bindim Tütün Küfesine” isimli kitabı olduğunu ilk defa öğrenmiş oldum. Çok nazik ve de samimi bir insan Naciye Hanım.. Mahmut hoca evliliklerini, çocuklarını, torununu konuştuktan sonra Mahmut Makal’a yönelttim sorularımı. Gayet sakin ve net ifadelerle, her zamanki ciddiyetiyle cevapladı sualleri… O anlattıkça şaşkınlığım arttı. Neler gelmiş başına neler Makal’ın!..

Yakın dönem Aksaray sosyal tarihi üzerine konuştuklarımızı önümüzdeki günlerde yayınlanacak çalışmalarımda okuyacaksınız. Son olarak Mahmut Makal, Aksaraylılara selamımı ilet dedi. Üzerimde kalmasın. Makal’ın selâmı var!

***

Makal, 1930 yılında Aksaray ilinin Gülağaç ilçesi Demirci Kasabası'nde doğdu. 1943 yılında İvriz Köy Enstitüsü'ne başladı. Edebiyata şiirle başladı. İlk olarak 1945'te "Türk'e Doğru" ve 1946'da "Köy Enstitüsü" dergilerinde şiirler yazdı. Varlık Dergisi'ndeki Köy Notları ile dikkat çekti. 1947'de İvriz Köy Enstitüsünü bitirdekten sonra 6 yıl köy öğretmenliği yaptı. 1950 yılında öğretmenlik yıllarındaki gözlemlerini Bizim Köy adlı bir kitapta yayınlayarak büyük yankı uyandırdı. Köy Edebiyatı akımının başlangıcı olarak anılan bu kitap nedeni ile tutuklanıp bir süre cezaevinde kaldı. Öğretmenlikten sonra 1953 yılında Ankara Gazi Enstitüsü'ne girdi ve o yıllarda Fransa’da Avrupa Sosyoloji Merkezine araştırma yapmaya gitti. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi’nden İstanbul adayı oldu. Sırasıyla Antalya, Ankara ve Adana bölgesinde İlköğretim Müfettişliğinde bulundu. 1971'de İstanbul Sağır ve Dilsizler Okulu'nda Türkçe öğretmeniyken görevi bıraktı. 1971-1972 yılları arasında Bizim Köy Yayınları'nı yönetti. 1972 yılında Venedik Üniversitesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi.

Meslek hayatı 17 yıl sürdü. Kitapları ve düşünceleri yüzünden mahkemelerde yargılandı ve bir müddet cezaevinde yattı. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından müfettişliği elinden alınarak tekrar öğretmenlik statüsüne indirildi ve Sağırlar Okulu'na atandı. Eserlerinden bazıları Almanca, Rusca, Fransızca, İngilizce, Macarca, İtalyanca, Bulgarca, Lehçe, Romence ve İbranice gibi çeşitli dillere çevrildi. Makal 1967'de Unesco tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.

Eserlerinden bazılarını hatırlatmak yerinde olacaktır. Bizim Köy, (bu eseri UNESCO ‘Dünya Kültürüne Hizmet Ödülü almıştır). Köyümden, (Hayal ve Gerçek adıyla 1957'de yeniden basıldı), Memleketin Sahipleri, Kuru Sevda, Köye Gidenler, Kalkınma Masalı, Eğitimde Yolumuz Nereye, İplik Pazarı, Kamçı Teslimi, Ötelerin Havası, Halktan Ayrı Düşenler, Köpeksiz Köy, Yer Altında Bir Anadolu, Bu Ne Biçim Ülke, Zulüm Makinesi-Öğretmen Kıyımı, Kokmuş Bir Düzende, Açlık Pınarı, Karanlığı Zorlayanlar, Köy Enstitüleri ve Ötesi, Bir İşçinin Günlüğünden, Hayal ve Gerçek-Değişenler, Ağlatı, Faust'un Dediği, Anımsı Acımsı, Bakırdaki Kıvılcım, Köy Enstitüleri ya da Deli Memedin Türküsü.