Sulak alanlar elden gidiyor

Glo­bal Wet­land Out­lo­ok ve­ri­le­ri­ne göre; ya­pı­laş­ma, kir­li­lik, ku­rut­ma, aşırı kul­la­nım gibi çe­şit­li so­run­lar ne­de­niy­le son 300 yılda, dün­ya­da­ki sulak alan­la­rın yüzde 87'si, 1970'ten bu vana ise yüzde 35' yok oldu.
WWF'nin 2020 Ya­sa­yan Ge­ze­gen Ra­po­ru'na göre, 1970-2016 yıl­la­rı ara­sın­da ka­ra­lar, de­niz­ler ve tatlı su­lar­da mev­cut tüm omur­ga­lı can po­pü­las­yon­la­rın­da ya­şa­nan en büyük azal­ma yüzde 84 ile . sulak alan tür­le­rin­de mey­da­na geldi. Bun­la­rın yak­la­şık yüzde 25' ise yok olma teh­li­ke­siy­le karsı kar­sı­ya.
Tür­ki­ye'de son 50 yılda sulak alan­la­rın ya­rı­sı su mik­tar ve ka­li­te­si ba­kı­mın­dan sağ­lık­lı ya­pı­la­rı­nı kay­bet­miş du­rum­da. Bir başka de­yiş­le üç Van Gölü bü­yük­lü­ğün­de sulak ala­nı­mız eko­lo­jik iş­le­vi­ni yi­tir­miş hâlde. 2021’de Tuz Gölü’nün su­la­rı­nın çe­kil­me­si ile ya­şa­nan fla­min­go yav­ru­la­rı­nın toplu ölümü ha­fı­za­la­rı­mız­da.
Tür­ki­ye’de tatlı suyun yüzde 73’ü ta­rım­da kul­la­nı­lı­yor; top­lam su tü­ke­ti­mi 44 mil­yar met­re­küp, su­la­nan alan­lar­da bir yılda kul­la­nı­lan su mik­ta­rı ise 32 mil­yar met­re­küp. Ta­rım­da suyu ge­nel­lik-
le açık ka­nal­lar­la ara­zi­ye ge­ti­ri­yor, tava ve ka­rık­lar­la alana ak­ta­rı­yo­ruz. Bu uy­gu­la­ma sı­ra­sın­da suyun bir kısmı daha tar­la­ya ulaş­ma­dan ka­nal­lar­dan bu­har­laş­ma veya sı­zın­tı­lar­la kay­bo­lu­yor. Ak­şe­hir Gölü'nü bes­le­yen Eber Gölü'nden ta­rım­sal su­la­ma için su çe­kil­me­si ile Ak­şe­hir Gölü bugün artik ku­ru­muş du­rum­da. Seyfe Gölü, Bur­dur Gölü'nün de ara­sın­da ol­du­ğu bir­çok sulak ala­nı­mız, ta­rı­ma su sağ­la­mak üzere bu alan­la­rı bes­le­yen sular üze­ri­ne yap­tı­ğı­mız baraj ve gö­let­ler ne­de­niy­le yok olma ris­kiy­le karşı kar­şı­ya. Oysa, su­la­ma su­yu­nun ka­pa­lı boru sis­tem­le­riy­le ta­şın­ma­sı ve tar­la­lar­da mo­dern su­la­ma yön­tem­le­ri­ne geçiş ile bir­çok sulak ala­nı­mı­zı ha­yat­ta tut­mak müm­kün. Mo­dern su­la­ma yön­te­mi ile or­ta­la­ma yüzde 50 su ta­sar­ru­fu sağ­la­na­bi­le­ce­ği­ni var­sa­yım ile ta­rım­sal su­la­ma­da ta­ma­men bu sis­te­me ge­çe­bil­di­ği­miz tak­dir­de ül­ke­miz­de her yıl top­lam 16 mil­yar met­re­küp su ta­sar­ru­fu ya­pıl­ma­sı müm­kün. Bu da, 80 mil­yo­nu aşkın nü­fu­sa sahip Tür­ki­ye'de, yak­la­şık 3 yıl­lık evsel su ih­ti­ya­cı­na denk dü­şü­yor.
Dam­la­ma ve yağ­mur­la­ma su­la­ma gibi ran­dı­ma­nı yük­sek ba­sınç­lı su­la­ma yön­tem­le­ri­ne ge­çi­şin hız­lan­dı­rıl­ma­sı, bunun ülke ça­pın­da bir se­fer­ber­li­ğe dö­nüş­me­si ge­re­ki­yor. Ta­rım­da akıl­cı kul­la­nım po­li­ti­ka­la­rı­na ge­çil­me­si, su­la­ma plan­la­ma­la­rı ya­pı­lır­ken sulak alan­la­rın var­lı­ğı ve ko­run­ma­sı­nın mut­la­ka dik­ka­te alın­ma­sı sa­ye­sin­de sulak alan­lar üze­rin­de­ki ta­rım­sal su­la­ma bas­kı­sı azal­tı­la­bi­lir.*CEREN NERGİZ