AKSARAY TARİHİ’NE YENİ KATKILAR -3-

Aksaray Üniversitesi Somuncubaba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından 24-26 Ekim 2019’da IV. Uluslararası Aksaray Sempozyumu düzenlenmişti. Bu sempozyumdaki bildirilerin yer aldığı kitap yayınlandı. Üniversitemiz haricinde, valiliğimizin ve belediyemizin de katkılarıyla bu ilmi ziyafet gerçekleştirildi, daha önce de olduğu gibi.

Bu bildirilerden bazılarını sizlere tanıtmak istiyorum.

Mustafa Karahancı tarafından “Yerel Yönetimlerin Tarihi Mirası Koruma Çalışmaları ve İlgili Mevzuatın İncelenmesi: Aksaray Belediyesi Örneği” başlığı altındaki bildiri önemlidir. Çalışmanın özetinde belediyelerin daha doğru ifadeyle yerel yönetimlerin hukuki olarak neden müdahil olduğuna dair şu ifadeler mühimdir: “Tarihi ve kültürel eserlerin korunmasında, kente yakınlıklarıbakımından yerel yönetimler ilk sorumluluk sahibi konumundadırlar. Dolayısıyla, imar planlama yetkisine sahipyerel yönetimlerin, bölgenin tarihi dokusuna zarar vermeden bu süreci doğru yönetmesi gerekmektedir. Tarihi vekültürel özellik taşıyan eserlerin korunması konusunda tedbir almak ve denetim yapmak önceleri Kültür ve TurizmBakanlığı’nın sorumluluk alanında iken, 2863 sayılı kanuna 14.7.2004 tarihinde 5226 sayılı kanun ile yapılaneklemelerle, yerel yönetimlere de görev ve yetki aktarılmıştır” (s.170). Şehir merkezindeki tarihi eserlerin tamir, bakım, sağlamlaştırma, teşhir gibi süreçlerinin anlatıldığı bildiride ayrıca son zamanlarda tartışma konusu olan tiyatro binası hakkında da açıklamalar mevcuttur.

*

Necmettin Aygün ve Ademİbar tarafından sunulmuş olan “Orta Anadolu’da Gayrimüslim Nüfus ve Aksaray” bildirisinde Aksaray’ı diğer şehirlerle birlikte okumak faydalı olacaktır. 

*

Necmettin Aygün ve Bahar Kaymaz tarafından “Aksaray’dan Devlet Merkezine Ulaşan Şikâyetler (1742-1743)” başlığı ile sunulan bildiri 18. Yüzyıl Osmanlı Devleti’nin toplumunu anlamak bakımından önemlidir. Aksaray’dan giden şikâyetler şu dört başlık altında incelenmiştir:

1.Gasp-hırsızlık,

2.Kişilerin hanımlarına musallat olunması, evli bayanların kaçırılması,

3.Ev basma-adam öldürme,

4.Yöneticilere haksız müdahalede bulunma gibi faaliyetleri içeren başlıklar

*

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’nda uzman olarak çalışan ve aynı zamanda doktorant olan Osman Ezici tarafından sunulan “Aksaray Sancağına Dair Divân-ı Hümâyûn Kararlarının Tahlili (1553-1570)” başlıklı bildiri ise oldukça orijinal bir çalışmadır. Mühimme defterlerindeki kayıtlara göre hazırlanmış olan bildiride on bir başlık altında bilgiler verilmiştir. Bu başlıklar şöyledir: Sancakbeyliği Tevcihi, Timar Tevcihi, Timar Terakki ve Mübadelesi, Timar Tahvili, Timar Davaları, Sefer Hazırlıkları ve Asker Toplanması, Arazi Anlaşmazlığı, Eşkıyalık, Sahtekârlık, Zulmün Önlenmesi ve Adaletin Tesisi.

*

Yüksek lisans tezinde Aksaray Vilayet Gazetesi’ne göre şehrin pek çok cephesini araştıran Osman Tekeli “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Aksaray’da Sosyal ve Kültürel Yaşamda Değişimler” başlıklı bildirisinde güzel bir çalışma yapmıştır. Ama burada hemen bir yanlışı düzeltmek gerekiyor: Aksaray’ın ikinci valisi Yusuf Ziya Bey (Günar) 1923’te değil 1924’te göreve başlamıştır. Zira selefi olan Abdullah Sabri Karter3 Mart 1924 tarihi itibariyle Edirne Valiliği’ne atanmıştır. Ayrıca Azm-i Millî T.A.Ş. hakkında bilgi verilen kısımda “üretilen unlar Ankara, Mersin, Konya, Niğde ve Kırşehir vilayetlerinegönderilmekteydi” (s.261) cümlesinde sanki sadece bu şehirler dışında başka yere un gönderilmemiş gibi bir netice anlaşılabilir. Azm-i Millî Bilim ve Sanayi Müzesi’nin arşivindeki belgelere göre un fabrikasından ülkenin pek çok yerine un gönderilmiştir. Her çalışmada noksanlar-hatalar olabilir ve gayet normaldir. Bu bildiri Cumhuriyet Aksaray’ını anlamak adına oldukça önemlidir.