Vic­dan­la vic­dan­sız­lı­ğın mu­ha­se­be­si

Vic­dan nedir? “Ken­din­den geçme, duygu. Duyma”, “İyiyi kö­tü­den ayı­ra­bi­len, iyi­lik et­mek­ten lez­zet alan ve kö­tü­lük­ten elem duyan ma­ne­vî his.” in­sa­nın bo­zul­ma­mış fıt­ra­tı­nı -ya­ra­tı­lı­şı­nı ifade eder. Kur’an neyi em­ret­miş veya ya­sak­la­mış­sa vic­dan­da bunun tas­dik çisi var­dır. Me­se­la, insan vic­da­nen Yüce Ya­ra­tı­cı ‘ya inan­ma ve Ona sı­ğın­ma ih­ti­ya­cı his­se­der. Kur’an da bunu em­re­der. Vic­dan hak­sız ka­zanç­tan ra­hat­sız­lık duyar. Kur’an da her türlü hak­sız ka­zan­cı ya­sak­lar.
Bu şu de­mek­tir, kimse cüz­da­nı­na gü­ven­me­me­li. Cüz­da­nı­nız dolu ola­bi­lir, ama vic­da­nı­nız boş ise o cüz­dan bir şeye ya­ra­maz. Vic­dan­sız­lık ya­pa­rak bir yer­le­re ge­li­yor­sa­nız, bu dünya da mutlu ola­bi­lir­si­niz ama ahi­ret­te asla rahat ede­mez­si­niz.
Gü­cü­nüz fazla diye güç­süz­le­ri ezer­se­niz, bu bir vic­dan­sız­lık­tır. Ken­di­niz için arzu et­me­dik­le­ri­ni­zi baş­ka­la­rı­na reva gör­me­di­ği­niz zaman vic­dan­lı­sı­nız­dır. Hatta ve hatta zulüm gö­ren­le­re karşı değil onun elin­den tu­ta­cak du­ru­mun­da ise­niz onun elin­den tut­mu­yor bana ne di­yor­sa­nız bu da bir vic­dan­sız­lık­tır.
Em­ri­niz­de olan in­san­la­rı ezi­yor, zul­me­di­yor­sa­nız, hak­sız­lık yapıp onu aşa­ğı­lı­yor­sa­nız bu da bir vic­dan­sız­lık­tır. Kimse şu yalan dün­ya­da bu­lun­du­ğu ko­nu­ma göre kabre gir­mi­yor. Vic­dan­sız­lık yap­tı­ğı­nız in­san­lar­la aynı şe­kil­de kabre gi­ri­yor­su­nuz.
Vic­dan ya­şa­mı­mı­zın her saf­ha­sın­da ol­ma­sı ge­re­ken bir du­rum­dur. Ki­şi­le­re göre vic­dan ve mer­ha­met duy­gu­su ta­şın­maz. Ehli iman bir kimse her ehli iman kar­de­şi için vic­dan­lı olmak du­ru­mun­da­dır.
Ancak has­sas bir te­ra­zi za­man­la bo­zu­la­bi­le­ce­ği gibi, vic­dan da has­sa­si­ye­ti­ni za­man­la kay­be­de­bi­lir. Söz ge­li­mi gü­nah­lar vic­dan te­ra­zi­si­nin den­ge­si­ni al­tüst ya­pa­bi­lir.
Bir in­san­da vic­dan devre dışı kal­mış­sa, böyle bi­ri­nin sağ­lık­lı ölçüp biç­me­si, sağ­lık­lı değer hü­küm­le­ri ifade et­me­si, sağ­lık­lı de­ğer­len­dir­me­ler yap­ma­sı bek­le­ne­mez.
Söz ge­li­mi bir insan de­vam­lı doğru ko­nuş­sa vic­da­nı ra­hat­tır. Fakat yalan söy­le­di­ğin­de vic­dan tepki verir, hoş­nut olmaz. İlk defa yalan söy­le­yen biri vic­da­nen ra­hat­sız olur, yüzü kı­za­rır, kan ba­sın­cı artar. Fakat bunu alış­kan­lık ha­li­ne ge­ti­rir­se, artık vic­dan tepki ver­mez hale gelir.
Vic­da­nın bu hali ay­çi­çe­ği bit­ki­si­ne ben­zer. Ay­çi­çe­ği de­vam­lı gü­ne­şe doğru yö­ne­lir. Fakat başı ağır­laş­tı­ğın­da sa­de­ce yere bakar. Artık gü­ne­şi takip ede­mez. Vic­da­nın ilk hali bir saç kı­lı­nı bile tar­tan ku­yum­cu te­ra­zi­si gibi has­sas iken, gü­nah­lar­la laç­ka­laş­mış hali, ton­luk ağır­lık­la­rı tar­tan kaba te­ra­zi­le­re ben­zer.
Ce­nab-ı Hak iyi­li­ğin mü­kâ­fa­tı­nı doğ­ru­dan o iyi­li­ğin için­de derç et­ti­ği gibi, kö­tü­lü­ğün ce­za­sı­nı da aynı o kö­tü­lük içe­ri­si­ne koy­muş­tur. Fa­ra­za, baş­ka­sı­na iyi­lik yapan biri, bun­dan mut­lu­luk duyar. Hak­sız­lık yapan ise vic­dan azabı çeker. Kul hak­kı­nı çiğ­ne­yen biri po­li­sin ta­ki­bin­den kur­tul­sa da vic­da­nın tep­ki­sin­den kur­tu­la­maz. Tabir ye­rin­de ise, vic­dan asla af­fet­mez. Bun­dan do­la­yı­dır ki, baş­ka­sı­na hak­sız­lık ya­pan­lar vic­dan aza­bın­dan kur­tu­la­maz­lar. Stres, dep­res­yon gibi ra­hat­sız­lık­lar böy­le­le­ri­nin ya­ka­sı­nı bı­rak­maz.
Kuran der ki, “Eğer iyi­lik eder­se­niz ken­di­ni­ze etmiş, kö­tü­lük eder­se­niz yine ken­di­ni­ze etmiş olur­su­nuz.”(İsra, 17/7)
Öy­ley­se ne kadar vic­dan­lı ve vic­dan­sı­zız bunun mu­ha­se­be­si­ni lüt­fen ya­pa­lım. Ba­şı­mı­zı yas­tı­ğı­mı­za ko­yun­ca bir mu­ha­se­be ya­par­sak her şey gö­rü­nür.