DEVLET OLMAK

30 September 2025, Tuesday 06:40

A+
A-

Atatürk’ün Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras anlatıyor :

– Size, Atatürk’ün adalet anlayışını, Türk hâkimine verdiği değeri anlatabilecek bir hâtırayı nakledeyim…

Bilmem yeryüzünde Atatürk gibi, Türk hâkiminin işine müdahale etmektense, harp hazırlığı yapabilecek bir insan daha varolmuş mudur?

Bir gece Çankaya’da Atatürk, ben, zamanın ileri gelenleri, çeşitli memleket meselelerini müzakere ediyorduk.

Tam bu sırada, Paris Büyükelçimizden, «Acele» kaydı ile bir şifre geldi. Şifre çözüldü.

Fransa Başbakanı Poincare, ultimatom mahiyetinde bir nota göndermişti. Tam metnini hatırlıyamıyorum, fakat, aşağı yukarı şu mealde idi.

Lotus isimli bir Fransız gemisi, Boğazlardan geçerken, bir Türk gemisine çarpmış, gemiyi batırmış, bir miktar da insanın ölümüne sebebiyet vermişti.

Duruma, derhal, ilgili Türk hâkimi müdahale etmiş, suçlu bulduğu Lotus gemisi süvarisini de tevkif etmişti.

Fransız hükümeti, adeta kapitülasyon devrinde yaşıyormuşuz gibilerden, derhal Fransız gemisinin ve kaptanının serbest bırakılmasını, aksi takdirde, Fransız harp gemilerinin, açık sularda yakalayacakları Türk gemilerini tevkif edeceklerini şiddetli bir lisanla ihtar ediyordu.

Aramızda, zamanın Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt da bulunmaktaydı.

Mahmut Esat bey, Atatürk’e, «Müsaadenizle Paşam, dedi, İstanbul’a telefon edip meselenin içyüzünü öğreneyim».

Fakat, Atatürk, buna da lüzum görmedi. Bizler, mesele hakkında en ufak bir fikre bile sahip değildik.

Fakat, Atatürk, böylesine bir notaya cevap vermek için, hâkimden izahat almak ihtiyacını göstermedi.

– Lüzum yok, dedi. Türk hâkimi, lâzım gelen ne ise yapmıştır. Bizim, kendisine müdahale etmemize, hiç bir suretle imkân yoktur.

Sonra, kısa bir istişareyi müteakip, acele olarak, şifre ile verilmesi kaydı ile, Fransız Hükümetine cevabını yazdırdı:

«Fransız Hükümetinin göndermiş olduğu notayı, teessürle aldık. Türk Hükümeti, Fransız Hükümeti İle dostane münasebetlerin devamını, her zaman arzular, bu dostluğa değer verir.

‘Lotus’ gemisi hakkındaki ultimatom mahiyetindeki notanız karşısında, Türk Hükümetinin, hiçbir suretle Türk hâkimine ve Türk hâkiminin almış bulunduğu kararlara müdahale edebilecek durumda olmadığını, Türk hâkiminin, her türlü müdahaleden azade olarak, istediği şekilde karar vermek salâhiyetinde bulunduğunu belirtmek isterim.

Bu bakımdan, ileri sürülen konu, Türk Hükümetini değil, Türk hâkimini ilgilendirir.

Konu, adlî bir mesele olduğu cihetle, olsa olsa, Milletlerarası Lahey Adalet Divanında halledilmesi yoluna gidilmek icap eder.

Bütün bu iyi niyetlerimize rağmen, Fransız harp gemileri tarafndan Türk gemilerine bir müdahalede bulunulduğu takdirde, Türk Hükümetinin, her türlü tecavüzü karşılamak için gerekli tedbirleri almış olacağını biliniz.

Haklı olduğu konuda kimseye boyun eğmeyen, hakimin liyakatinden emin olan, milletinin gücünün farkında bir devlet adamına sahip olmak ne büyük bir şeref.