105inci YIL DÖNÜMÜNDE 19 MAYIS’I ANLAMAK (6)

Amerikan Mandası isteyenler ayrı cemiyet kuruyor, ayrılık ve bağımsızlık fikri ile yanan Kürtler, Ermeniler ayrı ayrı teşkilatlanıyordu.  Doğu Karadeniz de tekrar Pontus Cumhuriyeti kurmak için bile çalışmalar başlamıştı.  Kurt biraz düşmeye görsün, bütün çakallar ortaya çıkıvermişti.

İşte bu koşullar altında Mustafa Kemal 6 ay boyunca İstanbul’da örgütlenme yaptı ve direnişin alt yapısını hazırladı.  Güvendiği komutanlara şifreli mesajlar göndererek ‘’ Memleketi muazzam bir teşkilatlanma altına almalıyız. ‘’ diyordu. İngiliz istihbaratının İstanbul temsilcisi ‘’Derhal İstanbul’dan sürülmeli’’ diye rapor yazmıştı.  Tutuklanıp Malta’ya sürgünü düşünüldü. Ancak onu itibarsızlaştırmak daha uygun bulunmuştu.

Atatürk'ün Samsun'a çıkışını hazırlayan dönemin önemli koşullarından biriside; “Osmanlı İmparatorluğu merkezinde öncelikle askeri bürokrasi ve fakat onlarla sınırlı kalmayan etkin çevrelerde Mütareke’den beklenen “Haysiyetli Barış” umudunun kaybedilmiş olmasıydı. Anadolu’da ve İstanbul’da Mütareke’ye aykırı işgaller ve özellikle İzmir’de yaşananlar diplomasi ile netice almanın mümkün olmadığı kanaatini güçlendirmişti. Bu koşullar altında  Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a gönderilmesini kolaylaştıran bir gelişme yaşandı. Karadeniz bölgesindeki Rum çeteler ile Türkler arasında asayiş sorunları yaşanmış ve İngiltere bölgede asayişin sağlanması için Nisan 1919’da Osmanlı devletine nota vermişti.

İtilaf Devletleri’nin Anadolu’da birçok noktayı işgal ettiği bir ortamda 9. Ordu müfettişi olarak Samsun’a olayları yerinde gözlemleyip önlem almak üzere gönderilecekti. Mustafa Kemal Paşa'nın İngiliz belgelerinde bulunan resmi görevi, Karadeniz'deki asayişi sağlamak ve bölgedeki milis güçlerin aralarındaki çatışmaları sonlandırmaktı. Mustafa Kemal  dönemin Genelkurmay İkinci Başkanı Kâzım Paşa ile görüşmüş ve yetkilerini tartışmış ve fermanda bulunan bazı açıklamaları bizzat kendisi yazmıştır. Müfettişlik görev ve yetkilerinin yer aldığı fermanın görevleri içeren maddeleri kısaca şu şekildedir:

1. Bölgede düzenin kurulması, yerleştirilmesi ve olayların sebebinin araştırılması.
2. Bölgede varlığı söz edilen silah ve cephanelerin toplanarak Osmanlı depolarına yerleştirilerek korunması.
3. Bölgede yer aldığı iddia edilen Türk direniş topluluklarının dağıtılması.

Ayrıca fermanda 3 ve 4. Kolordular ile; Diyarbakır, Bitlis, Elazığ, Ankara ve Kastamonu illerinin kolordu komutanlarına doğrudan emir verebileceği yetki açıklamaları arasında yer almaktadır. Bu ferman ile 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal, Anadolu coğrafyasının tüm doğu kısmına emir verebilecek rütbeye erişmiştir.