AZM-İ MİLLÎ T.A.Ş. -11-

Aksaray’da görülen ilk elektrik kazası:

Elektrikle tanışan Aksaray’da ilk elektrik kazası meydana gelince, Vali Ziya (Günar) Bey, gazete vasıtasıyla halkı daha dikkatli olması için uyarmayı ihmal etmez:

Makam-ı vilayetten

“Martın on beşinci günü kasabadan köyüne giden Gücünkayalı Hulusi oğlu Fehmi ile Mehmet oğlu Halil isimlerindeki gençlerden Fehmi’nin elindeki demir uçlu değnekle Kireçlik Boğazı’nda boğazdaki elektrik fabrikasından Aksaray’a gelen tellere (v)urmak suretiyle oynarken Fehmi’yi elektrik çarparak bir saniyede öldürmüştür. Evvelce de ilan edilmiştir ki; bu elektrik kuvveti başka bir şeye benzemez. Parmağın ucunu tele dokunan adam derhal ölür. İşte ilk defa iş bu genç öldü. Çok müessir olduk. Badema gerek kasabada gerekse hariçte telefon ve elektrik tellerine katiyen dokunulmasın. Yoksa böyle ölümle neticeleneceği bu vakada meydana geldi. Aynı zamanda bu tellerle oynamak isteyen görüldüğü, haber verildiği takdirde pek ağır ceza görür. İşte bir kere daha ilan olunur.”

Vali Ziya

Yıllar geçtikçe maalesef elektrik kazaları artmıştır. 1939 yılında Aksaray Kaymakamı Namık Karayel kazaların en aza indirilebilmesi için halkın uyarılmasını istemiştir.              

Elektrik hayatı doğal olarak kolaylaştırmıştır. Bayram kutlamalarında gaz lambalarıyla, loş ışıkta program tertip eden yetkililer elektrikle rahat bir nefes almışlardır. Hak Fırkası ve Kütüphane bu kutlamalarda ampullerle aydınlatılmıştır.

1.4. Elektrik tesisatında meydana gelen arızalar               

Aksaray’a elektrik sağlayan Boğaz Mevkii’ndeki bentin sağ duvarında çatlaklar meydana gelmiş, R.Stepanoff yazdığı Haziran 1926 tarihli raporda sağ asli duvarın tamir edilmesi gerektiğini yetkililere bildirmiştir . Şehre elektrik sağlayan tesis kanalındaki arızanın giderilmesi için iş birliğine gidildiği de kayıtlardan anlaşılmaktadır.

1.5. İstifa eden görevlinin yerine yeni birinin bulunması              

Azmi Milli T.A.Ş.’nin Boğaz Mevkii’ndeki elektrik işleri görevlilerinden Lankoviç isimli Macar usta’nın istifası ile şirket sıkıntı yaşamak zorunda kalmıştır. AEG firması, olaydan haberdar olduktan sonra, Siemens’te montörlük yapmış, kendi şirketlerinde çalışan, Alman asıllı Türk tabiiyetinden Philip Bahmanisimli ustayı tavsiye etmiştir. İsmi geçen usta AEG tarafından elektrik teknolojisindeki gelişmeleri ihtiva eden reklam malzemeleri ve kataloglarla Aksaray’a gönderilmiştir.

1952 senesinde Aksaray’ın elektrik abonelerinin çoğalmasıyla, inkişaf eden sanayinin ihtiyacını karşılamak için hidro-elektrik santraline 160 kwh’lik bir turbin daha ilave edilmiştir. Böylece üretim 360 kwh’ye yükseltilmiştir.

1957 yılında hissedarların vermiş olduğu karar neticesinde 65 ton/gün kapasiteli yeni bir un fabrikası açılması kararlaştırılmıştır. Bu fabrikayı çalıştıracak 450 kwh’lik bir dizel santral kurulmasına karar verilmiştir. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin aracılığı ile İngiliz Symon firması ile anlaşma sağlanmış, inşaat ve montaj çalışmaları 1960 yılında tamamlanarak üretime geçmiştir. Böylece 1960 yılında un üretimi 95 ton/gün, elektrik üretimi de 810 kwh’ye ulaşmıştır. Henry Symon tarafından montajı yapılan bu yeni fabrika, 1995 tarihinde yenileme ile birlikte üretimini 113 ton/gün’e çıkarmıştır.

Un üretimi artmasına rağmen, şirketin elektrik üretiminden bir süre zarar ettiği raporlardan anlaşılmaktadır. 1962 yılında Sanayi Bakanlığı’nca hazırlanan elektrik tarifeleri talimatnamesinin 1/3/1961 tarihinden itibaren uygulanmasıyla işletme zarardan kurtulmuştur.Azmi Milli T.A.Ş. elektrik dağıtımında kurumsallaşmasını bilmiş bir şirket olmuştur ama bu süreçte epeyce sıkıntı çekildiği o günleri yaşayanların ve gazetelerin sayfalarından öğrenilmektedir.