TÜRK TARİH KU­RU­MU’NUN KU­RU­LU­ŞU VE ÇA­LIŞ­MA­LA­RI (1)

Ata­türk, 23 Nisan 1930’da Türk Ocak­la­rı'nın 6 ncı ku­rul­ta­yı­na de­le­ge ola­rak ka­tı­lan Âfet İnan’dan (Türk Tarih Ku­ru­mu’nun 1 no.​lu ku­ru­cu üyesi), Türk Ocak­la­rı Ya­sa­sı­nın - Türk Oca­ğı­nın amaç­la­rı­na ve bu amaç­la­ra var­mak için neler ya­pa­ca­ğı­na iliş­kin - ikin­ci ve üçün­cü mad­de­le­ri­ni tah­lil ede­rek, bun­la­rın tat­bi­ka­tı­nı ku­rul­tay’dan is­te­me­si­ni talep eder. Ata­türk, ku­rul­tay üye­le­rin­den ba­zı­la­rı­nı bir akşam Çan­ka­ya Köşkü’ne ça­ğı­rır. Köş­kün yemek sa­lo­nu, ku­rul­ta­yın bir ko­mis­yo­nu ha­li­ne gel­miş­tir. Afet Hanım ku­rul­tay­da ya­pa­ca­ğı nutku okur, din­le­yen­ler dü­şün­ce­le­ri­ni söy­ler­ler. Her­kes uygun bulur. Ay­rı­ca ku­rul­ta­ya su­nul­mak üzere bir de öner­ge ha­zır­la­nır.

Afet Hanım 28 Nisan 1930 günü Ata­türk’ün de hazır bu­lun­du­ğu, ku­rul­ta­yın dör­dün­cü ve son top­lan­tı­sın­da söz ala­rak ko­nuş­ma­sı­nı yapar; kür­sü­den iner­ken kırk im­za­lı bir öner­ge­yi de baş­kan­lı­ğa sunar. Bu öner­ge şudur:

“Türk tarih ve me­de­ni­ye­ti­ni bi­lim­sel bir şe­kil­de araş­tır­mak için özel ve daimî bir he­ye­tin oluş­tu­rul­ma­sı­na karar ve­ril­me­si­ni ve bu he­ye­tin üye­le­ri­ni seç­mek yet­ki­si­nin Mer­kez He­ye­ti’ne bı­ra­kıl­ma­sı­nı tek­lif ede­riz.”

Öner­ge, aynı gün Yasa En­cü­me­ni ra­po­ruy­la ku­rul­tay­da gö­rü­şü­lür ve 84 ncü madde ola­rak Türk Ocak­la­rı Ya­sa­sı’na aşa­ğı­da­ki metin ek­le­nir:

“Mer­kez He­ye­ti, Türk tarih ve me­de­ni­ye­ti­ni ilmi bir su­ret­te tet­kik ve te­teb­bu ey­le­mek va­zi­fe­siy­le mü­kel­lef olmak üzere bir ‘Türk Tarih He­ye­ti’ teş­kil eder.”

Bu şe­kil­de ku­ru­lan ve 16 üye­den oluş­ma­sı ka­rar­laş­tı­rı­lan Türk Tarih He­ye­ti, ilk top­lan­tı­sı­nı 4 Ha­zi­ran 1930’da Türk Ocak­la­rı Mer­kez He­ye­ti Baş­ka­nı Ham­dul­lah Suphi (Tan­rı­över) baş­kan­lı­ğın­da ya­pa­rak yö­ne­tim ku­ru­lu­nu seçer. Yö­ne­tim ku­ru­lun­da Baş­kan, Cum­hur­baş­kan­lı­ğı Genel Sek­re­te­ri Tev­fik (Bı­yık­lı­oğ­lu) Bey, Baş­kan­ve­kil­le­ri An­ka­ra Hukuk Fa­kül­te­si Si­ya­si Tarih Pro­fe­sö­rü ve İstan­bul Mil­let­ve­ki­li Yusuf Ak­çu­ra ve Ça­nak­ka­le Mil­let­ve­ki­li Samih Rıfat, Genel Sek­re­ter Aydın Mil­let­ve­ki­li Dr. Reşit Galip’tir.

Türk Ocak­la­rı Mer­kez He­ye­ti­nin seç­ti­ği öteki üye­ler şun­lar­dır:
1. Afet (İnan): An­ka­ra Mu­si­ki Mu­al­lim Mek­te­bi Tarih Öğ­ret­me­ni
2. İsmail Hakkı (Uzun­çar­şı­lı): Ba­lı­ke­sir Mil­let­ve­ki­li
3. Hamit Zü­be­yir (Koşay): An­ka­ra Et­nog­raf­ya Mü­ze­si Mü­dü­rü
4. Halil Edhem (Eldem): İstan­bul Mü­ze­le­ri Genel Mü­dü­rü
5. Ragıp Hu­lu­si (Özdem): Dil En­cü­me­ni Üyesi
6. Reşit Saf­vet (Ata­bi­nen): Ko­ca­eli Mil­let­ve­ki­li
7. Zakir Ka­di­ri: Ma­arif Ve­ka­le­ti Telif ve Ter­cü­me He­ye­ti Üyesi
8. Sadri Mak­su­dî (Arsal): An­ka­ra Hukuk Fa­kül­te­sin­de Pro­fe­sör
9. Me­sa­roş: An­ka­ra Et­nog­raf­ya Mü­ze­si Uz­ma­nı
10. Mük­ri­min Halil (Yi­nanç): Tarih Öğ­ret­me­ni
11. Vasıf Çınar: Ma­arif Eski Ve­ki­li, İzmir Mil­let­ve­ki­li
12. Yusuf Ziya (Özer): İstan­bul Hukuk Fa­kül­te­si’nde Pro­fe­sör

Se­çim­le­rin sona er­me­sin­den sonra Baş­kan Tev­fik (Bı­yık­lı­oğ­lu) Beyin şu söy­le­vi, o günkü du­ru­mun de­ğer­len­di­ril­me­si ve amaç yö­nün­den il­ginç­tir:

Efen­di­ler, Meş­gul ola­ca­ğı­mız me­se­le Millî Türk Ta­ri­hi’dir. Türk Millî Ta­ri­hi, dünya yü­zün­de­ki bütün diğer mil­let­le­rin ta­rih­le­riy­le kıyas edi­le­me­yecek kadar yal­nız şanlı, şe­ref­li tarih bel­ge­le­riy­le değil, fakat aynı za­man­da bu­gün­kü in­san­lı­ğın sa­adet ve re­fa­hı­nı temin eden esas­lı me­de­ni­yet va­sı­ta­la­rı­nı ilk ola­rak bul­muş, kul­lan­mış ve yay­mış ol­mak­la ge­liş­me gös­ter­miş­tir. Bu kadar fe­yiz­li ve şe­ref­li bir ta­ri­hi ihmal etmek bil­has­sa Cum­hu­ri­yet dev­rin­de ha­ki­ka­ten büyük günah olur­du.