KILIÇ ARSLAN HANI

II. Kılıç Arslan'ın en çok sevdiği, önem verdiği, ihya ve imar ettiği şehirlerin başında Aksaray geliyor. Bu hususta tarihçiler ittifak ediyor. II. Kılıç Arslan'ın Aksaray'a vurduğu Türk-İslam mührü sonsuza dek yaşayacaktır. Hatıralardan silinmeyecek bu mührün bazılarını gözlerimizle görebilmek de mümkün olsa, fevkalade olacaktı!..

İsmi olup da cismi olmayan eserlerden birisi şehrin tam merkezinde yer alan Kılıç Arslan Hanı (Kılıç Arslan Kervansarayı ile karıştırılmasını istemeyen araştırmacılar da "han" demektedir.) idi. Halk arasında Pembe (Pamuk) Han diye meşhur olan bu yapı uzun yıllar Aksaraylıya hizmet etmiştir. Sadece Aksaraylıya mı, elbette hayır. Şehre gelenlerin hepsinin hizmetinde olan Kılıç Arslan hanını yaşlıların anılarından dinlemekten başka bir de    -az da olsa- yayınlanmış kitap ve makalelerden öğrenebiliyoruz.

Konyalıya göre bu han (kendisi kitabında kervansaray demeyi tercih etmiştir.) Anadolu'daki ilk kervansaray örneklerindendir.

1987 yılında yıktırılan han, şehir içi hanlar örneğindendi. Geçmişte Kapalı Han, Penbe Han olarak bilinirdi. Halk arasında Belediye Hali olarak da adlandırılıyordu. Yakın dönem fotoğraflara bakıldığında (özellikle 1950'li yıllar) sebze halinin burası olduğu net bir şekilde görülmektedir.Belediyeye ait hanın hal olarak kullanıldığı dönemde bir bölümü yıkılarak yerine iki katlı çarşı kahvehanesi yaptırılmış, geriye kalan kısımdaki hücrelerin önüne dükkanlar ilave edilerek büyütülmüş ve çoğunluğu kasap olan esnaflara verilmiştir. Yapının dış kenarlarına da dükkanlar ilave edildiğinden güney tarafındaki bakliyat ve baharat satılan yeni bölüme açılan tuğladan sivri kemerli ve tonozlu giriş de olmasa fark edilmeyecek şekildeydi. Han, iki katlıydı. 1984 yılında mezkur eseri inceleyen sanat tarihçisi Nihal Çetintürk, araştırma yaptığı zaman 85 yaşında olan bir Aksaraylı ile (makalede ismini vermemiş) yaptığı mülakatta, 1900'lü yılların başlarında hanın iki katlı olduğunu, hanın alt tarafındaki dükkanlardan alış-veriş yapıldığını, üstteki odalar da kiralama karşılığında konaklama imkanı olduğunu, hanın avlusunun ortasında altında şadırvan olan bir mescit olduğunu aktarmaktadır. Konyalı'nın inceleme yaptığı sene handa odalardan oluşturulmuş 36 dükkan vardır. Dışında da uzun cephelerde 10'ar, kısa cephelerde de 8'er dükkan vardır. Konyalı, hanı 36x 31 metre olarak ölçmüştür.Yine Konyalı'nın ifadesine göre yapının yanında itibarlı konuklar için dinlenme yeri (tabhane) vardı.